Rijksakademie 150 Years
Activating Pasts, Practising Futures

Over
nl en

juni

    door het jaar heen

    eerder

    ‘Activating Pasts, Practising Futures’ viert het honderd-vijftig jarig bestaan van de Rijksakademie in 2020.

    Activating Pasts

      Oprichtingsakte 1870

      nl en
      14

      Op 26 mei 1870 werd de Rijksakademie bij wet opgericht door Koning Willem III.

      Dit is-em dan. Onze daadwerkelijke oprichtingsakte, al 150 jaar in ons bezit! Zeventien clausules (en vier pagina’s) telt deze wet die op 26 mei 1870 door Koning Willem III op Paleis Het Loo wordt ingevoerd en het officiële begin van de Rijksakademie inluidt. In artikel 2 staat te lezen dat les zal worden gegeven in de beeldhouwkunst, schilderkunst, graveerkunst, esthetica, kunstgeschiedenis, ontleedkunde en ‘doorzigtkunde’ (als bij dat laatste niet gelijk een belletje gaat rinkelen, het betreft hier het perspectief-tekenen). In het hier en nu zouden we de lijst kunnen aanvullen met disciplines als performance, geluid, Virtual Reality, 3D en robotica, om er maar een paar te noemen. Zo’n dertig jaar na de oprichting, rond 1900, zal de wet overigens al 67 clausules bevatten. Elke nieuwe directeur wilde zijn stempel drukken en bracht accentverschuivingen in het programma aan.

      De Rijksakademie was de opvolger van de Koninklijke Akademie van Beeldende Kunsten (1820-1870), de Stadstekenacademie (1765-1820) en de Konstkamer (17de eeuw). Bij de oprichting in 1870 stond de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken en voorzitter van de Koninklijke Academie, de liberale politicus Cornelis Fock (van 1866-1868 ook burgemeester van Amsterdam) opmerkelijk genoeg studio-onderwijs voor, geïnspireerd op het Middeleeuwse meester-gezel-principe. Jonge kunstenaars zouden werken in ateliers. Oudere kunstenaars zouden hen bijstaan met advies en praktische hulp. Het idee bleek te vernieuwend voor de negentiende eeuw. Er werd vastgehouden aan het toen overheersende idee over onderwijs. Een zichzelf respecterend land moest coûte que coûte een nationale academie hebben, met eenzelfde status als de universiteit, inclusief hoogleraren. Het liefst stond er een internationaal erkende kunstenaar aan het roer, die een didactische rol zou vervullen.

      Nadat de beroemde Nederlands-Britse schilder Laurence Alma Tadema bedankte voor de eer, werd die internationaal erkende kunstenaar schilder, etser en lithograaf Bastiaan de Poorter (1830-1880). Eerder in hetzelfde jaar publiceerde hij een mooie, hoogdravende uiteenzetting over hoe het curriculum er op deze opvolger van de Koninklijke Akademie uit zou moeten zien, getiteld: ‘De Kunst en de Kunstakademie’. Het was als het ware zijn sollicitatie naar het directeurschap. De Poorters oorspronkelijke ideeën lagen eigenlijk in lijn met die van Fock. Hij was voornemens de kunstenaars zich vrij te laten ontwikkelen. Er moest afgeweken worden van de rigide academie-structuur die de Koninklijke Academie had gedomineerd. De Poorters daden bleken desalniettemin conservatiever dan zijn pen. In de praktijk kwam er namelijk weinig van terecht. Sterker nog, het duurde nog ruim honderd jaar voor de academie-structuur op de Rijksakademie werd losgelaten en het uitgangspunt van Fock alsnog gerealiseerd werd.